Den reine overteksten

”Eg synest ikkje du skriv spennande bøker, eg,” sa ein kollega og ven til meg over ei pils på Wesselstuen. Han er ein av dei få vaksne eg kjenner som har lese bøkene mine. Han er ein ærleg kar. Rett fram. Legg ikkje noko i mellom. Han er ikkje særleg glad i spenningsbøker. Han vil heller ha poesi.
”Det er ikkje deg eg skriv for heller,” sa eg i ein så lett og liketil tone som eg greidde å få til. Eg sa ikkje at han skreiv kjedelege bøker. Men det gjer han stundom. Når han ikkje skriv veldig gode og morosame bøker. Men stundom skriv han kjedeleg og eg gidd ikkje lesa bøkene ut. Der har du meg. Kjedar eg meg, legg eg boka vekk.
Eg debuterte i 1997. Eg var ein godt vaksen mann då. Det var ikkje så mange som skreiv spenningsbøker på nynorsk, som eg kjente til. Det var ikkje så mange som ville at ein skulle gjera det heller. Ikkje på alvor.
Den første boka mi byrja eigentleg som ein liten påskeleik for meg sjølv. I staden for å lesa krim sette eg meg til skriva ei lita forteljing etter den dramaturgiske modellen dei nyttar i Hollywood-filmar, som eg lærte meg då eg studerte teatervitskap på åttitalet. Samstundes vil eg prøva å bruka nokre sleipe triks frå såpeseriar og fjernsynskrim for å lura folk til å følgja med i serien. Eitt kapittel kvar dag, skreiv eg, og leste til kona mi om kvelden når ungane hadde lagt seg.
Så vart det ei forteljing av det, og eg tenkte at det kanskje også kunne bli ei bok. Og det vart det.
På eit vis er det ikkje anna eg har drive på med sidan, enn å prøva på å lura lesaren til å lesa vidare.
Eg skjemst mest å seia det, men eg skriv dessutan utruleg gammaldagse bøker. Dei unge hovudpersonane mine korkje bannar, drikk, røyker pipe eller har eit aktivt seksualliv. Dei har foreldre som tilsynelatande lever i harmoniske ekteskap og dei går jamvel heim midt i handlinga for å eta middag. (Eg meiner middag er viktig, eg, både i bøker og røyndomen.)
Sjølv har eg lese bøker sidan eg var 5-6 år. Eg trur eg i periodar har brukt meir tid på boklesing enn på soving, og heilt sikker meir enn på å vera sosial og selskapeleg. Eg las alt eg kom over. Hardyguttene, eg las sikkert eit par Bobseybarna og tre-fire ”Frøken Detektiv”. Eg las alle Morgan Kane-bøkene, og smuglas onkel sine sexywesterns om Clay Allison. Eg lånte alt eg fann av spennande reiseskildringar frå junglar, urskogar og framande øyar. Eg las sportsbøker og villmarksbøker, fuglebøker og fiskebøker, teikneseriar og hefte om Kaptein Miki, Davy, Donald, Daffy og Yukan. Eg las om Hjortefot og Buffalo Bill. Eg las det aur om saur, utan plan og mål og meining. Sidan rådde far min meg til å lesa Jack London og John Steinbeck og Henrik Ibsen. Ein bra trio.
Eg las alt, så lenge det hadde det minste element av spenning og eventyr. Så lenge det ikkje handla om meg sjølv og mitt liv, for det visste eg nok om frå før.
Og så ein kveld sat eg framfor fjernsynet og såg Jan Erik Vold lesa dikt. Mor Godhjerta. Eg var vel om lag 14 år. Etter det las eg alt av Vold og alt han hadde omsett og alle forfattarar han nemnde som verde å lesa. Og eg fann Bing og Bringsværd i ei bokhylle og dei viste meg vegen til vedunderlege nye verder. Eg las alt eg kom over, men først og fremst spennande forteljingar og modernistisk poesi. Forteljingane gav meg eventyret, handlinga, hendingane. Poesien gav meg tanken, roen, undringa. Ein ung gut har plass til begge deler.
Eg las og las, men hugsar knapt kva nokon av desse bøkene handla om. Same kor gode dei var. Eg las ikkje for å hugsa. Eg las for å gløyma. Eg las for å komma vekk frå kvardagen, for å bli underhalden, for å verta teken med på noko eg ikkje hadde vore med på før og som eg heller aldri kom til å få oppleva. Eg ville vera cowboy i nokre timar, detektiv eller eventyrar som brøytte seg gjennom tett skog, slåst med villmenn og kvelte slangar med berre hendene. Eg ville møta merkelege vesen frå verdsrommet og skumle piratar på mørke barar. Eg ville treffa fine jenter med store bryst, som ville sjå på meg med lengt i augo og be meg med seg heim. Eg ville vekk frå der eg var. Eg ville bli vaksen.
Eg var ingen tøffing eller barsking. Eg var ein reddhare, ei pyse, eg er framleis fælen og har høgdeskrekk og trivst ikkje aleine på mørke vegar og i tomme, gamle hus. Og eg trur ikkje eg er aleine om å vera slik.
Og derfor er det vel at eg skriv spennande bøker, eller prøver på det i det minste. Eg skriv med håp om å gje andre pysete gutar og jenter som lengtar vekk frå pyselivet nokre spennande stunder vekke frå seg sjølv, og nokre setningar å lesa som dei slepp å streva med å setja saman eller å skjøna kva eigentleg tyder. Eller eit par timar underhaldning mellom øktene med lesing av modernistisk poesi eller skaping av eigne eventyr på dataskjermen.
Mange som snakkar om litteratur, dreg støtt fram underteksten.

Eg tenkjer ikkje på slikt når eg skriv. Etter fleire års studium i litteraturvitskap og teatervitskap er underteksten like mystisk og mytisk for meg. Men dersom han finst, finst han i lesaren sitt hovud. Der har ikkje eg tilgang.
Eg skriv medvite og konsekvent overtekst. Det som står der, står der. Finn du noko anna mellom orda og linene, så er det ikkje eg som har komme på det. Då er det i tilfelle noko du har dikta opp sjølv.
(Dette er ein noko avstutta versjon av teksten som står i "Litterær årbok for barne- og ungdomslitteratur 2009".